İstatistik Camiasının Acı Kaybı

İstatistik Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Gürcan ile geçen Ağustos ayında kaybettiğimiz dünyaca ünlü istatistikçi Calyampudi Radhakrishna Rao hakkında kısa bir söyleşi yaptık.

Prof. Dr. Mehmet Gürcan geçen Ağustos ayında yitirdiğimiz ünlü bilim adamı Calyampudi Radhakrishna Rao hakkında önemli bilgiler aktardı.

20. yy İstatistik Bilimine damgasını vurmuş önemli bilim adamı Rao’yu geçtiğimiz Ağustos ayında ne yazık ki (102) yaşında kaybettik. Bu tüm İstatistik camiasının acı kaybıdır. Gerçekten Rao’yu anlamadan 20. yy İstatistik Bilimini ve içinde bulunduğumuz çağa uzantılarını anlamak mümkün değildir. Burada saymakla bitiremeyeceğimiz, çalışmalara imzasını atmış değerli bir bilim insanından bahsediyoruz. Sayısız bilimsel çalışmaya imza atan Rao, aynı zamanda birçok doktora öğrencisine de danışmanlık yapmıştır. Doktora öğrencileri arasında farklı birçok ülkeden öğrenci bulunmasına karşılık dikkat çeken önemli bir nokta; bunlar arasında hiçbir Türk öğrencinin bulunmamasıdır. Halbuki Türkiye uzun yıllardan beri İstatistik alanında lisansüstü eğitim için yurtdışına öğrenci göndermektedir. Bu öğrencilerden hiçbirinin Rao ile bilimsel anlamda iletişime geçmemesi üzücü bir durum…

İstatistik Biliminin önemli bilim adamlarından Calyampudi Radhakrishna Rao hakkında gazetemize (Harput Gazetesi) konuşan GÜRCAN ile yaptığımız röportajın ayrıntıları şöyle;

1. Rao’nun dünya çapındaki bu başarısının sırrı sizce ne olabilir?

Tabii ki bu sorunun birçok cevabı bulunabilir. Ancak temelde benim gördüğüm en önemli özelliği doktora çalışmasını ünlü İstatistikçi R.A. Fisher ile yapmış olmasıdır. Fisher’in, Rao’ya kattığı çok fazla değer var. İstatistik Biliminin temellerini Fisher gibi bir kaynaktan almak gerçekten paha biçilemez bir özellik.

2. Rao’nun en önemli özelliği sizce neydi?

Rao, gerçekten çok zeki bir bilim insanıydı. En önemli özelliği bence birçok şeyi tek cümleyle ifade edebilmesiydi. Öğrencilerle yaptığı bir söyleşide Rao’ya En Küçük Kareler yöntemini sordular. Rao’nun cevabı çok ilginçti. “ No matter what happens, there will be a suitable one” olursa olur olmazsa bir uygunu bulur anlamına gelen çok zekice söylenmiş bir ifadeydi. Günümüzde yaşayan birçok bilim insanına En Küçük Kareler yöntemini sorsak herhalde hiçbirinin aklına böyle bir cevap gelmez.

3. Türkiye’deki İstatistik Biliminde Rao’nun etkisi sizce var mıdır?

Buna cevap vermek gerçekten zor. Rao’nun Türkiye’deki İstatistik eğitimine olan katkısını nasıl gözleyebiliriz? Bunun için en temel gösterge, Rao’nun kaleme almış olduğu kitaplardan en az birisinin Türkçe tercümesinin yapılmış olmasıdır. Ancak ne yazık ki günümüzde bu eserlerden hiçbiri tercüme edilmemiştir. Farklı diğer alanlara baktığımızda özellikle Edebiyat alanında gerek Rusça gerek diğer dillerde birçok edebi eser Türkçe’ye kazandırılmıştır. Bu çabayı takdir ediyorum. Ancak bu gayret Rao gibi bir dehanın eseri için neden sarf edilmedi? Rus edebiyatında Tolstoy, Dostoyevski neyse İstatistik Biliminde de Rao bizim için o kadar önemlidir. Ne yazık ki Rao’nun yeteri kadar anlaşılmadığı kanaatindeyim.

4. Peki bu durumda Rao’nun Türk İstatistik Biliminde yeterince tanıtılmadığını mı düşünüyorsunuz?

Maalesef evet. Tüm dünyada, İstatistik alanında en önemli ödüllere layık görülen bir bilim insanın ölümünün ardından Türk İstatistik Camiasında tek bir haberin dahi yapılmaması ne yazık ki bunun göstergesidir. Türkiye’deki önemli araştırma kurumlarının İstatistik birimlerinde dahi Rao’nun anısına hiçbir etkinlik ne yazık ki düzenlenmedi. Bu demektir ki, sizin yaygın kurumunuz şuanda Türkiye’de bir ilki gerçekleştiriyor. Eğer gücümüz yeterse Fırat Üniversitesi İstatistik Bölümü öncülüğünde bu konuda bir etkinlik yapmayı planlıyoruz. Rao, İstatistik alanında uluslararası bir değerdir.

5. Sizce Rao’ya dünyada hangi üniversite değer vermiştir?

Bu temelde yanlış bir soru. Dünyadaki tüm istatistiksel araştırma kurumları gücü nispetinde değer vermeye çalışmıştır. Bazen “uluslararası araştırma kurumu” terimini kullanırız. Türkiye’de de araştırma kurumlarımızın uluslararası seviyede olmasını arzularız. Bunu başarabilmek için uluslararası araştırma kurumunun ne demek olduğunu anlayabilmek ve bunu anlatabilmek gerekir. Bir araştırma kurumunun uluslararası seviyeye çıkabilmesi için bilimde uluslararası değerlere öncelikle sahip çıkması gerekir. Rao, çalışma hayatının bir kısmını Hindistan’da bir kısmını da Amerika’da geçirmiştir. Bu durumda Avrupa’daki veya Hindistan’daki istatistiksel araştırma kurumları Rao için bir etkinlik, yeteneklerinden ve bilgisinden faydalanabilmek için bir davet, hiç olmazsa kısa sürelik bir ders düzenlemediler mi? Tabiiki bunların hepsini fazlasıyla yerine getirdiler. Kısaca uluslararası bir değere sahip çıktılar.

6. Bu durumda İstatistik Biliminde uluslararası paydaşları Türkiye’de nasıl artırabiliriz?

Uluslararası paydaşlar denildiğinde Türkiye’de akla hemen yabancı uyruklu öğrenciler gelmektedir. Yabancı uyruklu öğrencilerin yükseköğretim için Türkiye’yi tercih etmeleri gerçekten güzel bir durum. Ancak bu uluslararası değerlere yeterince sahip çıkıldığında ve yükseköğretimde yeteri kadar önem verildiğinde gerçekten mümkün olur. Aksi durumda sadece ikili anlaşmalarla kısıtlı bir seviyede kalır.  Bugün Türkiye’de yaşadığımızda böylesi bir durumdur.

7. Son olarak Türkiye’deki istatistik eğitimi için ne tavsiye edersiniz?

Burada vefatı nedeniyle kısaca Rao’yu anmak ve tanına bilirliğini artırmak istedik. Türkiye’deki istatistik birimlerine Rao hakkında ne kadar bilgi sahibi olduklarını sorsak eminim herkes Rao Cramer eşitsizliğini söyleyecek ancak bunun ikincisi olmayacak… Rao önemli bir figür. Bunun gibi 20. yy İstatistik Bilimine yön vermiş ve 21. yüzyıla taşımış diğer bilim insanlarına da ayrı bir sayfa açmak, eserlerini de tüm İstatistik çalışanlarına tanıtmak gerekir.